Νέο ρεκόρ αναμένεται να καταγράψουν οι αιτήσεις συνταξιοδότησης και το 2024 προκαλώντας έντονες πιέσεις στις δαπάνες, αλλά και στην επίσπευση της εκκαθάρισης των εκκρεμών συντάξεων.
Τα στοιχεία των πρώτων μηνών του 2024 δείχνουν ότι ο αριθμός των αιτήσεων θα ξεπεράσει και πάλι τις 200.000 και δεν αποκλείεται να προσεγγίσει το ρεκόρ του 2021 (212.151 αιτήσεις). Συγκεκριμένα, το πρώτο δίμηνο του 2024 έχουν υποβληθεί 35.451 αιτήσεις, όταν πέρσι το πρώτο δίμηνο είχαν υποβληθεί 29.470. Ο λογαριασμός αναμένεται να «φουσκώσει» τέλος Αυγούστου, όταν υποβάλουν τις αιτήσεις τους οι εκπαιδευτικοί.
Σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, αναμένεται αύξηση των αιτήσεων κατά 30.000, αριθμός που σημαίνει ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη θα επιβαρυνθεί κατά 400 εκατ. ευρώ.
Στον Προϋπολογισμό του 2024, που κατατέθηκε στη Βουλή τον Νοέμβριο, είχε προβλεφθεί αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης (κύριες συντάξεις) κατά 907 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 430 εκατ. οφείλονται στην ετήσια αύξηση 3% και τα υπόλοιπα 470 εκατ. στην προβλεπόμενη αύξηση του ρυθμού απονομής νέων συντάξεων.
Η επιπλέον δαπάνη των 400 εκατ. λόγω του κύματος φυγής θα ανεβάσει το έξτρα συνολικό κονδύλι για τις συντάξεις κοντά στο 1 δισ., με αποτέλεσμα η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη για το 2024 να υπερβαίνει πλέον τα 33 δισ. ευρώ (από 32,96 δισ. που είχαν προϋπολογιστεί).
Ωστόσο, σύμφωνα με στελέχη του οικονομικού επιτελείου, δεν δημιουργείται πρόβλημα καθώς μεγάλη αναμένεται και η ροή εσόδων τόσο από τους φόρους όσο και από τις εισφορές.
Η μεγαλύτερη έξοδος των τελευταίων ετών σημειώθηκε το 2021 (212.151 αιτήσεις) έναντι 211.133 το 2022 και 190.388 το 2023. Την προηγούμενη δεκαετία κύματα μαζικής συνταξιοδότησης είχαν καταγραφεί το 2010 όταν επιβλήθηκε από το πρώτο μνημόνιο αύξηση των ορίων ηλικίας (135.000 αιτήσεις), αλλά και την περίοδο 1998-2006 όταν πραγματοποιήθηκαν οι μεγάλες εθελούσιες έξοδοι στον ΟΤΕ, στη ΔEΗ και τις τράπεζες. Το κλειδί στη συνεχιζόμενη μαζική έξοδο πρέπει να αναζητηθεί σε διάφορες αιτίες, αλλά κυρίως στην ωρίμαση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος της γενιάς των baby boomers. Η εν λόγω γενιά που χαρακτηρίζεται από έκρηξη του αριθμού των γεννήσεων αναπτύχθηκε στην Ελλάδα μεταξύ 1960 και 1965, πολύ αργότερα από την υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, καθώς οι Ελληνες για να αρχίσουν να γεννούν έπρεπε να αφήσουν πρώτα πίσω τις πληγές του Εμφυλίου και τη φτωχική δεκαετία του 1950. Σε εκείνη την πενταετία καταγράφονταν 170.000 γεννήσεις τον χρόνο, ενώ σήμερα οι γεννήσεις δεν ξεπερνούν τις 90.000 τον χρόνο.
«Aπό 165.000 έως 200.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης θα υποβάλλονται στον ΕΦΚΑ τα επόμενα χρόνια σε μόνιμη βάση έως το 2030 που θα έχουν αποχωρήσει με σύνταξη οι εργαζόμενοι της γενιάς των baby boomers», επισημαίνει ο διδάκτωρ του Παντείου Βασίλης Μπέτσης. «Εν συνεχεία ο αριθμός των αιτήσεων θα μειωθεί καθώς μειώνεται και ο πληθυσμός εξαιτίας του δημογραφικού».
«Η διαφορά του 2024 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια οφείλεται στους ελεύθερους επαγγελματίες οι οποίοι υποβάλλουν σωρηδόν αιτήσεις», επισημαίνει ο τέως υπουργός Εργασίας και σύμβουλος ασφάλισης Γιώργος Κουτρουμάνης. «Με το νέο καθεστώς μπορούν να συνεχίζουν να εργάζονται χωρίς να περικόπτεται η σύνταξή τους, συνθήκη που τους συμφέρει καθώς δεν αγωνιούν μήπως απολυθούν, όπως οι μισθωτοί. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις βγαίνουν περισσότερο κερδισμένοι, εξαγοράζοντας 1-2 πλασματικά χρόνια προκειμένου να φτάσουν τα 40 έτη ασφάλισης, αν βεβαίως έχουν συμπληρώσει τα 62 τους χρόνια».
Οι αιτίες
Ειδικότερα οι αιτίες που οδηγούν στη μαζική συνταξιοδότηση σύμφωνα με τους ειδικούς είναι:
1) Πολλοί ασφαλισμένοι περίμεναν να προχωρήσει η λειτουργία της πλατφόρμας για τις δηλώσεις των συνταξιούχων που εργάζονται (ο αριθμός των δηλώσεων έχει ξεπεράσει τις 70.000) για να αποφασίσουν αν θα υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης εξακολουθώντας να εργάζονται χωρίς να περικόπτεται η σύνταξή τους.
2) Μια μερίδα ασφαλισμένων σπεύδει να συνταξιοδοτηθεί ανησυχώντας για τη συζήτηση που άνοιξε για αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας μετά το 2027 λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής.
3) Από την άλλη πλευρά, περίπου 90.000 ασφαλισμένοι μπορούν να συνταξιοδοτηθούν και φέτος νωρίτερα από τα γενικά όρια ηλικίας με πλήρη ή μειωμένη σύνταξη.
Τα ευνοϊκά όρια, δηλαδή η συνταξιοδότηση πριν από τα 62, αφορούν κυρίως τις μητέρες ανηλίκων στον ιδιωτικό τομέα, στο Δημόσιο και τα πρώην ειδικά Ταμεία και τις ασφαλισμένες γυναίκες με το καθεστώς των Βαρέων και Ανθυγιεινών (ΒΑΕ) που μπορούν να αποχωρήσουν νωρίτερα τα επόμενα χρόνια αν έχουν ήδη θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα τη διετία 2010-2012.
Υπενθυμίζουμε ότι η περίοδος των μεταβατικών ορίων ηλικίας εξέπνευσε στις 31/12/2021. Μετά το 2022 υπάρχουν μόνο δύο επιλογές. Για πλήρη σύνταξη τα όρια ηλικίας καθορίζονται στο 62ο έτος της ηλικίας (με 40 έτη ή 12.000 ημέρες ασφάλισης) ή στο 67ο έτος (με 15ετία ή 4.500 ημερομίσθια ασφάλισης), ενώ για μειωμένη σύνταξη το όριο είναι 62 ετών με 4.500 ημέρες ασφάλισης.
4) Πολλοί ασφαλισμένοι με θεμελιωμένα δικαιώματα αποφάσισαν να αποχωρήσουν το 2024 αντί το 2023 για να κερδίσουν 10-50 ευρώ στην ανταποδοτική τους σύνταξη αφενός, γιατί ο μισθός ή οι εισφορές (αν πρόκειται για επαγγελματίες) βάσει των οποίων θα υπολογιστεί η ανταποδοτική σύνταξη θα αυξηθούν κατά 3,5% (τιμαριθμική αναπροσαρμογή) και, αφετέρου, γιατί οι αυξημένες αποδοχές θα υπολογιστούν με υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης, λόγω της αύξησης του χρόνου ασφάλισης που θα έχουν συμπληρώσει εντός του 2024.
Ετσι, για παράδειγμα, ένας ασφαλισμένος που έχει συντάξιμο μισθό 1.900 ευρώ ως το 2023, αν βγει στη σύνταξη το 2024, θα πάρει αύξηση 3,5% και η ανταποδοτική σύνταξη θα υπολογιστεί με συντάξιμο μισθό 1.967 ευρώ. Αν συμπληρώσει 40 χρόνια ασφάλισης, η σύνταξή του (εθνική + ανταποδοτική) θα ανέλθει στα 1.410 ευρώ, ενώ αν είχε συνταξιοδοτηθεί το 2023 η σύνταξή του θα ήταν 1.355 ευρώ.
