Συντάκτης: epatra epatra

Μιλώντας για πρώτη φορά ανοιχτά για όλους τους πολιτικούς συντρόφους του, αλλά και κυβερνητικούς συνοδοιπόρους τους, ο Αλέξης Τσίπρας στο βιβλίο του Ιθάκη επιχειρεί να καταδείξει συμπεριφορές, λάθη, αδυναμίες και προσωπικές στρατηγικές στο πολιτικό και κομματικό περιβάλλον του μέσα από μια σειρά από γεγονότα, τα οποία ξεκινούν από τις πρώτες ημέρες της ηγεσίας του στον ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ και φτάνουν μέχρι την παραίτησή του.

Εξαιρώντας τον εκλιπόντα Αλέκο Φλαμπουράρη, ο οποίος τον καθοδηγούσε ήδη από τα χρόνια της Σπουδάζουσας ως πολιτικός του μέντορας, ο πρώην Πρωθυπουργός φωτίζει αθέατες πτυχές της διακυβέρνησής του, αλλά και αφηγείται όσα έχουν εξελιχθεί κατά καιρούς πίσω από τις κομματικές πόρτες, για να επιχειρήσει μια πανοραμική αποτίμηση της “εφόδου στον ουρανό”, η οποία, ωστόσο, κόστισε ακριβά -λόγω των συντρόφων του- ουκ ολίγες φορές στο προσωπικό του πολιτικό κεφάλαιο, όπως σε πολλά σημεία υπονοεί. Χωρίς άλλο προηγούμενο, όμως, ο Αλέξης Τσίπρας αναβιώνει ανάγλυφα τα όσα σημάδεψαν την νεότερη Ιστορία της χώρας την τελευταία δεκαετία, αφήνοντας “τα γεγονότα να μιλήσουν” και χωρίς επί τούτου να προβαίνει σε θετικούς ή μη χαρακτηρισμούς, αν και σε αρκετές περιπτώσεις οι συνειρμοί προκύπτουν αβίαστα για το αναγνωστικό κοινό, χωρίς ο ίδιος να επιχειρεί να τους ανατρέψει.

Ο Γιάνης και τα… κουπόνια

Από τα πρόσωπα που επιστρέφουν συχνά στις σελίδες της “Ιθάκης” είναι αυτό του Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος υπήρξε η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα για τη θέση του Υπουργού Οικονομικών της “πρώτη φορά Αριστεράς”. “Για το Υπουργείο Οικονομικών, είχα αρχικά συζητήσει με τον Γιάννη Δραγασάκη. Του είχα κάνει την πρόταση, πολύ νωρίτερα από τη νίκη μας στις εκλογές, σχεδόν έξι μήνες πριν, αλλά δεν δέχτηκε”, όπως επισημαίνει. Μολονότι δεν υπήρξε η πρώτη επιλογή του πρώην Πρωθυπουργού για την “ηλεκτρική καρέκλα” του ΥΠΟΙΚ, εντούτοις αρχικά ο Γιάνης Βαρουφάκης έμοιαζε ως ο πλέον κατάλληλος για το ρόλο, αφού ο πρώην Πρωθυπουργός φέρεται να είχε σχεδιάσει μια υψηλής έντασης αρχική διαπραγμάτευση με τους θεσμούς, αφού όπως λέει “σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο Βαρουφάκης, όταν τον επέλεξα για Υπουργό, δεν ήταν υποστηρικτής της εξόδου από το ευρώ. Κι εγώ ήθελα μια έντιμη συμφωνία εντός του ευρώ. Αυτό άλλωστε το είχαμε κατ’ επανάληψη τονίσει. Αλλά, από την άλλη, δεν κρύβαμε ότι επιδιώκαμε ριζικές αλλαγές στην Ευρώπη. Θέλαμε να σταματήσει η επιβολή του οικονομικού παραλογισμού του νεοφιλελευθερισμού, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά απ’ άκρη σ’ άκρη στην ήπειρο. Να σταματήσουν οι πολιτικές της λιτότητας”.

Εντούτοις, στην πορεία της διαπραγμάτευσης είχε αρχίσει να ξεδιπλώνεται η στρατηγική Βαρουφάκη και μαζί η διαφαινόμενη αποτυχία της τακτικής του, με τον Αλέξη Τσίπρα να περιγράφει πως “o Βαρουφάκης δεν ήταν απλώς ένας οικονομολόγος με θεωρίες ήταν ένας άνθρωπος που είχε την απέραντη αυτοπεποίθηση να θέλει να αποδείξει με κάθε τρόπο πως οι θεωρίες που ασπαζόταν ήταν σωστές. Ήθελε, με άλλα λόγια, να δοκιμάσει τα μαθηματικά του μοντέλα και τις θεωρίες παιγνίων, που δίδασκε στα ακαδημαϊκά αμφιθέατρα, στο πεδίο της μάχης. Συνοπτικά, υπήρχε σε αυτόν μια επιστημονική εμμονή, μια διάθεση να φτάσει μέχρι το τέλος, ακόμα και αν αυτό θα προκαλούσε την κατάρρευση του σχεδιασμού μας, την κατάρρευση της Κυβέρνησης ή ακόμα και της χώρας.

Ως προς το “σχέδιο Βαρουφάκη”, ο κύριος Τσίπρας περιγράφει πως “θα τυπώναμε, έλεγε, κάποια κουπόνια αντί να δώσουμε χρήματα στους συνταξιούχους και στους μισθωτούς, θα δίναμε κουπόνια και με αυτά θα μπορούσαν να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες. Όταν το άκουσα, δεν ήξερα αν έπρεπε να κλάψω ή να γελάσω. Αντέδρασα: “Καλά, είσαι με τα καλά σου; Πως θα δίνουμε κουπόνια αντί για συντάξεις; Δεν θα σταθούμε ούτε μια μέρα. Ποιος συνταξιούχος θα δεχθεί να πάρει κουπόνια αντί για συντάξεις;”. Μετά άρχισε να μου λέει ότι υπήρχε και η εναλλακτική να μην τυπώσουμε κουπόνια, αλλά να τα κάνουμε όλα ηλεκτρονικά με το κινητό. Να συναλλάσσονται οι συνταξιούχοι με το κινητό, το 2015! Με την προχειρότητα αυτή τέλειωσε για μένα η συζήτηση” κατέληξε ο κ. Τσίπρας.

Οι 4 αναφορές στον Πολάκη

Από τις πιο αιχμηρές αναφορές που κάνει ο πρώην Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας στο βιβλίο του είναι οι τέσσερις (περισσότερες όλων) στο πρόσωπο του Βουλευτή Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, Παύλου Πολάκη. Από την υπόθεση των εμβολίων, όπως παραδέχεται πως σκέφτηκε να τον διαγράψει. “Αρκετοί είχαν εισηγηθεί τότε να τον διαγράψω. Η παρέκκλισή του από τη γραμμή μας για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα συνιστούσε όντως πολύ σοβαρό ατόπημα. Τελικώς, όμως, αν και ομολογώ ότι το σκέφτηκα πολύ, δεν αποφάσισα κάτι τέτοιο.

Προσπάθησα να τον πείσω ότι, με υγειονομικούς όρους, η αμφισβήτηση των εμβολίων εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους για τη ζωή και, με πολιτικούς όρους, έκανε κακό στην κοινή μας προσπάθεια, προκαλούσε σκληρές επιθέσεις εναντίον μας, έθετε σε αμφισβήτηση την ειλικρίνεια της στάσης μας”, όπως εξηγεί ο πρώην Πρωθυπουργός. Αλλά και στην περίπτωση της συγκρότησης κομματικών ψηφοδελτίων στις εθνικές εκλογές του 2023, για την οποία ο Αλέξης Τσίπρας μιλά για “εκβιαστική απαίτηση” του κομματικού του συντρόφου.

Ωστόσο, “δεν υπήρχε περίπτωση να μην αναλάβω την ευθύνη και να γυρίσω την πλάτη στον Πολάκη, παρά το λάθος που είχε κάνει. Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, δύσκολα μπορεί κανείς να ξεφύγει από το χαρακτήρα του” επισημαίνει ο κ. Τσίπρας για την πολιτική επίθεση του πρώην Αναπληρωτή Υπουργού Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ στον Ευρωβουλευτή της ΝΔ, Στέλιο Κιμπουρόπουλο. Ακόμη, με φόντο την υπόθεση των “προγραφών”, όταν δηλαδή ο βουλευτής Χανίων είχε κυκλοφορήσει στα κοινωνικά δίκτυα μια φωτογραφία, στοχοποιώντας μια πλειάδα δικαστών και δημοσιογράφων, για την οποία ο κ. Τσίπρας δεν κρύβει την οργή του.

Ο “θεσμικά συνεπής” Καμμένος

Στον αντίποδα, ως έντιμη αποτιμά την στάση του πρώην Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου, ακόμη και αν η συνεργασία τους προκύπτει σχεδόν… τυχαία, όπως αφηγείται ο Αλέξης Τσίπρας στο βιβλίο του. Παρά τη σταθερή αντιμνημονιακή ρητορική του Προέδρου των ΑΝ.ΕΛ, ένα… ασανσέρ οφείλεται, κατά τον πρώην Πρωθυπουργό, στην κυβερνητική σύμπραξή του με τον κ. Καμμένο, ο οποίος πρόλαβε, σύμφωνα με την αφήγηση τον Σταύρο Θεοδωράκη, στο νήμα.

Όπως περιγράφει ο Αλέξης Τσίπρας μετά την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία τον Γενάρη του 2015, “ζήτησα να συναντήσω τον Σταύρο Θεοδωράκη ως αρχηγό του κόμματος «Το Ποτάμι» και τον Πάνο Καμμένο που ηγούνταν των Ανεξάρτητων Ελλήνων. Την επομένη λοιπόν ήρθε πρώτα ο Καμμένος στο γραφείο μου στην Κουμουνδούρου. Με τον Πάνο είχαμε από πριν κάποιου είδους επαφές και συζητήσεις, κυρίως ο Παππάς έκανε τις επαφές και εγώ είχα μιλήσει μια-δυο φορές μαζί του. Μερικούς μήνες νωρίτερα, μάλιστα, στις 14 Οκτωβρίου 2014 είχαμε συναντηθεί επισήμως στο γραφείο μου στη Βουλή με θέμα την πρόταση των ΑΝ.ΕΛ. για τα κόκκινα δάνεια”. “Ήρθε λοιπόν στην Κουμουνδούρου νωρίτερα από τον Θεoδωράκη, λίγα λεπτά νωρίτερα μάλιστα από το προγραμματισμένο ραντεβού μας, και έξω από τα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ έκανε δηλώσεις στα τηλεοπτικά συνεργεία, όπου ουσιαστικά προανήγγειλε την επικείμενη συμφωνία, πριν καν ανάβει να με συναντήσει”, αναφέρει ο πρώην Πρωθυπουργός, για να εγκωμιάσει στην συνέχεια τον κυβερνητικό του εταίρο.

“Ανέβηκε στον έβδομο όροφο, βγάλαμε τις τυπικές φωτογραφίες και όταν έκλεισε η πόρτα μου είπε: «Εγώ θέλω το Υπουργείο Άμυνας και δεν θα σου βάλω κανέναν όρο, δεν θέλω να είμαι Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Θέλω το Υπουργείο Άμυνας, γιατί αυτό ήταν το όνειρό μου. Θέλω να συμμετάσχω σε αυτή την προσπάθεια. Μαζί θα φτιάξουμε μια νέα εθνική ενότητα. Εσύ θα είσαι ο Άρης Βελουχιώτης και εγώ ο Ναπολέων Ζέρβας...» συνεχίζει ο κ. Τσίπρας, συμπληρώνοντας με νόημα πως “πέρα από τις συνήθεις υπερβολές του, που τις ανέμενα, ομολογώ ότι με εξέπληξε η στάση του. Περίμενα πως θα έθετε συγκεκριμένους όρους και απαιτήσεις για τη συμμετοχή του στην Κυβέρνηση. Αντί γι’ αυτό, η προσέγγισή του ήταν διαφορετική, σχεδόν απρόσμενη, και αυτό ομολογώ με αιφνιδίασε θετικά”.

Μάλιστα, “η αλήθεια είναι πως, παρά τις κατά καιρούς ανορθόδοξες, για τα δεδομένα ενός πολιτικού αρχηγού, συμπεριφορές του, που προκάλεσαν συχνά αμηχανία ή και ενόχληση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ο Πάνος Καμμένος στάθηκε με θεσμική συνέπεια απέναντί μου και στήριξε τη λειτουργία της Κυβέρνησής μας χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή της συνοχή. Δεν μας έβαλε παράλογους όρους, δεν μας υπονόμευσε, δεν μας τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια” καταλήγει για τον κυβερνητικό του εταίρο ο κ. Τσίπρας.

Το “αναπάντεχο” 13-0 του Παππά

Πιο αποφασιστικός εμφανίζεται εκ των υστέρων ο Αλέξης Τσίπρας και ως προς τον επιστήθιο φίλο και άλλοτε εξ απορρήτων συνεργάτη του Νίκο Παππά, μετά την καταδικαστική σε βάρος του απόφαση για την υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών. “Ήταν σαφές πως έπρεπε να σταθμίσω προσεκτικά τις αποφάσεις μου. Επικοινώνησα αμέσως με τον Νίκο, αναμένοντας να δω ποια στάση θα κρατούσε ο ίδιος. Φανερά πληγωμένος από την απόφαση, δεν έδειξε καμία διάθεση να θέσει ζήτημα παραίτησης, προσωρινής αποχής ή έστω να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από την πρώτη γραμμή, ενόψει εκλογών. Ούτε κι εγώ από την πλευρά μου προχώρησα σε τέτοια συζήτηση” προσθέτει ο κ. Τσίπρας. Ωστόσο, “εκ των υστέρων, εκτιμώ ότι έπρεπε τότε να του ζητήσω να διευκολύνει, κυρίως το κόμμα αλλά και τον εαυτό του, αποσύροντας ο ίδιος την υποψηφιότητά του. Κι αυτό, γιατί είχε επιδείξει σε όλη αυτή τη διαδικασία απαράδεκτη επιπολαιότητα” συμπεραίνει αυτοκριτικά ο πρώην Πρωθυπουργός.

Κωμικοτραγικός ο Κασσελάκης

Με γλαφυρότατο τρόπο αναφέρεται ο Αλέξης Τσίπρας και στο διάδοχό του στην ηγεσία του κόμματος, Στέφανο Κασσελάκη. Όπως επισημαίνει ο πρώην Πρωθυπουργός, “η εικόνα στην αρχή ήταν λίγο κωμικοτραγική. Ήταν σαν να ζούμε κάποιο ριμέικ της γνωστής ιταλικής κωμωδίας «Viva la liberta», του Ρομπέρτο Άντο, όπου ο ηγέτης του Κεντροαριστερού Κόμματος της Ιταλίας, που υποδύεται ο Τόνι Σερβίλο, αντιμετωπίζει κρίση κατάθλιψης και εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Τα πράγματα παίρνουν απρόσμενη τροπή, όταν ο βοηθός του ανακαλύπτει τον δίδυμο αδελφό του και, στην απελπισία του, τον παρουσιάζει ως τον κανονικό αρχηγό του κόμματος. Ο οποίος όμως είναι παντελώς άσχετος με το κόμμα και την πολιτική και εκεί αρχίζουν μια σειρά από ευτράπελα. Κάπως έτσι και η βάση του ΣΥΡΙΖΑ, στην απελπισία της, εξέλεξε τον Στέφανο. Και όλοι μας προσπαθήσαμε στην αρχή, σεβόμενοι τη δημοκρατική ετυμηγορία, να τον στηρίξουμε και να του μάθουμε τα βασικά, ώστε να μπορέσει στοιχειωδώς να σταθεί και να αποφύγουμε τον συλλογικό εξευτελισμό”, καταλήγει ο κ. Τσίπρας.

Ο Παυλόπουλος από το… 2008

Με ένθερμο τρόπο αναφέρεται ο πρώην Πρωθυπουργός στον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, με τον οποίο είχαν γνωριστεί το Δεκέμβριο του 2008, μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου. “Εκείνες τις ώρες ήταν σε διαρκή και καθημερινή επικοινωνία μαζί μου με ειλικρινή διάθεση να αποφευχθούν τα χειρότερα, δηλαδή να μην κλιμακωθεί η βία” περιγράφει ο Αλέξης Τσίπρας. “Τότε άρχισε να διαμορφώνεται ανάμεσά μας μια σχέση ειλικρίνειας, αμοιβαίας εκτίμησης και ουσιαστικής επικοινωνίας” συνεχίζει, σχέση η οποία “με τον καιρό, έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην απόφασή μου να τον προτείνω για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας”.

Η κριτική για το δημοψήφισμα στον ΓΑΠ, “άφωνος” για τον Καραμανλή

Δεν είναι λίγες, ακόμη, οι αναφορές της “Ιθάκης” στο πρόσωπο του πρώην Πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου, ο οποίος διετέλεσε Πρωθυπουργός στα χρόνια της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ. Όλα ξεκινούν στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, όταν ο Αλέξης Τσίπρας καλείται ως ομιλητής, αλλά η πρόσκληση θεωρήθηκε παγίδα για τον ίδιο, όπως εξομολογείται αργότερα. “Ό,τι δεν κατόρθωσε όμως να πετύχει το τέχνασμα Παπανδρέου στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ με την πρόταση μετεκλογικής συνεργασίας που απορρίφθηκε, το πέτυχε ο Δεκέμβριος και τα συνταρακτικά γεγονότα μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου” υποστηρίζει ο κ. Τσίπρας, προσθέτοντας ότι η πρόσκληση να μιλήσει στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ήταν “με σκοπό να με “εκθέσουν”.

Ακόμη, μιλώντας επικριτικά για τον Γιώργο Παπανδρέου και την απόπειρά του για δημοψήφισμα, “στη Βουλή, χωρίς να γνωρίζω όλη αυτή τη διαβούλευση που εκτυλισσόταν τότε στο παρασκήνιο, πήρα το λόγο και προκάλεσα τον Παπανδρέου να διεξάγει δημοψήφισμα, ώστε την απόφαση να επικυρώσει ή να απορρίψει ο ελληνικός λαός. Τελικά, μπροστά στο κρίσιμο σταυροδρόμι, αυτός επέλεξε τον φαινομενικά ασφαλέστερο δρόμο, εκείνον που, με μαθηματική ακρίβεια, θα οδηγούσε στην πολιτική του καταστροφή. Αποφάσισε να επικυρώσει τη σύμβαση με το ΔΝΤ μόνο με την κυβερνητική πλειοψηφία των 160 εδρών. Ούτε με αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών ούτε μέσω δημοψηφίσματος. Και τα δύο είχαν τον κίνδυνο της ήττας, αλλά όχι τη βεβαιότητα της διάλυσης” σχολιάζει με νόημα ο κύριος Τσίπρας, αποφεύγοντας κάθε σκληρή αναφορά στον πρώην Πρωθυπουργό, Κώστα Καραμανλή.

Οι ενδοιασμοί και ο … Θεοδωράκης

Αν και ο πρώην Πρωθυπουργός δεν παραγνωρίζει ότι ο Πρόεδρος του Ποταμιού, Σταύρος Θεοδωράκης του ήταν ένα πρόσωπο γνώριμο λόγω των τηλεοπτικών τους συνεντεύξεων, εντούτοις εκτιμά πως η κυβερνητική τους συνεργασία θα προσέκρουε σε ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις, εφόσον τελικά συνέπρατταν.

Όμως, τον προσκάλεσε τον Γενάρη του 2015 στην Κουμουνδούρου λίγα λεπτά μετά τον Πάνο Καμμένο, διερευνώντας το ενδεχόμενο συνεργασιών. Ενημερώνοντας τον κ. Καμμένο για μια τέτοια κυβερνητική προοπτική, “σκέφτομαι, λοιπόν, να προτείνω και στον Θεοδωράκη να συμμετάσχει στην Κυβέρνηση» περιγράφει ο κ. Τσίπρας και μεταφέρει ως απάντηση του κ. Καμμένου πως «μην τον φέρεις αυτόν, θα μας διαλύσει, θα τα δίνει όλα στους έξω» . Κατά την αφήγηση Τσίπρα, “ο Σταύρος Θεοδωράκης πέρασε την κεντρική πόρτα των γραφείων της Κουμουνδούρου. Μπήκε στο κτίριο χωρίς να κάνει δηλώσεις και άρχισε να ανεβαίνει από τις σκάλες. Δεν μπορούσα να φανταστώ πόσο σημαντική θα ήταν τελικά αυτή η λεπτομέρεια. Με τον Σταύρο Θεοδωράκη τίποτα δεν ήταν προεξοφλημένο, το αντίθετο. Καμμένος και Θεοδωράκης κινούνταν σε τελείως διαφορετικά πολιτικά και αισθητικά μήκη κύματος. Εντούτοις, πίστευα ότι μετά τις εκλογές τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν”.

“Είχαν γίνει κάποιες διερευνητικές επαφές για να κλειστεί το ραντεβού, αν και γενικά στην κυρίαρχη διαιρετική τομή της εποχής, ο Θεοδωράκης και το Ποτάμι δεν συγκαταλέγονταν στις λεγόμενες αντιμνημονιακές δυνάμεις. Υπήρχε ένα μεγάλο μέρος στον ΣΥΡΙΖΑ που τον αντιπαθούσε έντονα, αλλά και ορισμένοι που πίστευαν ότι η συμμετοχή του στην Κυβέρνηση θα βοηθούσε. Και εγώ είχα γενικά καλή σχέση μαζί του, από την εποχή που ήταν δημοσιογράφος και του είχα παραχωρήσει και κάποιες ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις. Ωστόσο, ομολογώ δεν ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε αρμονικά, γιατί το κλίμα τότε ήταν πολωμένο στη διαχωριστική γραμμή Μνημόνιο – αντι-Μνημόνιο κι αυτό θα δυσκόλευε τις κινήσεις μας”, προσθέτει ο πρώην Πρωθυπουργός, προεξοφλώντας εμμέσως την αδυναμία συνεργασίας τους.

Η “Νάρκισσος” Ζωή

Ως “μια χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας αυτοκαταστροφικής αδιαλλαξίας ήταν εκείνη της Ζωής Κωνσταντοπούλου” αναφέρει στην “Ιθάκη” ο Αλέξης Τσίπρας για την πρώην Πρόεδρο της Βουλής. Ο ίδιος σχολιάζει πως “η διαχείρισή της υπήρξε μία από τις πλέον επώδυνες εμπειρίες εκείνης της περιόδου”, χωρίς να κρύβει πως “είχα ήδη μετανιώσει για την πρόταση που της είχα απευθύνει να αναλάβει τη θέση της Προέδρου της Βουλής, σε μια προσπάθεια να δώσουμε εικόνα ανανέωσης και μαχητικότητας. Μια νέα και δυναμική γυναίκα, σε μια θέση που είθισται να ανήκει σε απόμαχους της πολιτικής, σκέφτηκα όταν αποφάσισα να την προτείνω για τη θέση”.

“Ωστόσο, η στάση της ήταν συστηματικά συγκρουσιακή και παρελκυστική. Ήταν εξάλλου εξαρχής αντίθετη σε κάθε ιδέα Συμφωνίας, χωρίς όμως να αισθάνεται την παραμικρή ανάγκη να καταθέσει μια εναλλακτική πρόταση” συνεχίζει ο Αλέξης Τσίπρας, παρουσιάζοντας την Πρόεδρο της Βουλής ως αδιάλλακτη. “Όταν την καλούσα να συζητήσουμε ρεαλιστικές εναλλακτικές για την περίπτωση πλήρους ρήξης με τους εταίρους, μου απαντούσε με μια αφοπλιστική αοριστία: «Θα πάμε στον ΟΗΕ». Κι όταν, σχεδόν απελπισμένος, την ρωτούσα «Κι αν πάμε, τι ακριβώς θα αλλάξει; Δεν θα έχουν ήδη καταρρεύσει τα δημόσια ταμεία και οι τράπεζες;», επανερχόταν πεισματικά: «Το χρέος είναι επονείδιστο, στον ΟΗΕ πρέπει να απευθυνθούμε». Επέμενε σε μια δική της, αυστηρά μονοδιάστατη αντίληψη για το πρόβλημα, αγνοώντας πλήρως τις επείγουσες ανάγκες της χώρας και τις πολιτικές προκλήσεις της συγκυρίας”, προσθέτει.

Η διπλή άρνηση Αχτσιόγλου – Χαρίτση

Μια διπλή έκπληξη, μάλλον αρνητική, εισέπραξε ο πρώην Πρωθυπουργός μετά την εκλογική συντριβή του 2023 στην προσπάθεια να χρίσει διάδοχό του αρχικά την Έφη Αχτσιόγλου και έπειτα τον Αλέξη Χαρίτση. Για την πρώην Υπουργό Εργασίας, “μου είπε πως ποτέ δεν της είχε περάσει από το μυαλό η προοπτική να ηγηθεί του ΣΥΡΙΖΑ και ότι ένιωθε ανέτοιμη για ένα τέτοιο βάρος. Ανέφερε επίσης την οικογένειά της και τις δυσκολίες που θα είχε να ισορροπήσει ανάμεσα στις απαιτήσεις του ρόλου και τις ανάγκες του μικρού της παιδιού” συνέχισε ο κύριος Τσίπρας, για να προσθέσει πως “η στάση της με αιφνιδίασε. Εκεί όπου εγώ έβλεπα μια μεγάλη ευκαιρία, εκείνη έβλεπε προβλήματα” σημειώνει ο κ. Τσίπρας, συνεχίζοντας στη δεύτερη προσπάθεια με τον Αλέξη Χαρίτση. Ωστόσο, ““στο άκουσμα της απόφασής μου να φύγω και ακόμη περισσότερο στην πρότασή μου να θέσει υποψηφιότητα, σκοτείνιασε. Μου είπε, τελικά, ότι δεν αισθάνεται έτοιμος να αναλάβει ένα τόσο μεγάλο βάρος. Και μου ζήτησε να μην παραιτηθώ” θυμάται ο Αλέξης Τσίπρας, καταλήγοντας πως “μετά και τη συνάντηση αυτή, τα περιθώρια στένευαν”.

Ο “οπαδός της εξόδου” Λαφαζάνης

Αναφερόμενος στην πρώην Πρόεδρο της Βουλής, ο Αλέξης Τσίπρας την αθροίζει με τους “οπαδούς της εξόδου” από το ευρώ, όπως και ο πρώην Υπουργός και επικεφαλής του “Αριστερού Ρεύματος”, Παναγιώτης Λαφαζάνης. Όπως αφηγείται ο Αλέξης Τσίπρας, “μετά τη συμφωνία, η Κωνσταντοπούλου, για να αντιταχθεί στις κεντρικές επιλογές της Κυβέρνησης, μετατράπηκε σε αντίπαλη φωνή. Συμπορεύτηκε με τους οπαδούς της εξόδου από το ευρώ και την Ευρώπη, τον Λαφαζάνη και όσους αποχώρησαν μαζί του, αξιοποιώντας τη θεσμική της θέση ως Προέδρου της Βουλής, στην οποία είχε εκλεγεί με δική μου πρόταση. Αντί να εγγυηθεί την ομαλή λειτουργία του Κοινοβουλίου, επέλεξε να παρεμποδίζει ενεργά τις διαδικασίες, προκαλώντας καθυστερήσεις σε κρίσιμες ψηφοφορίες. Έτσι, εκτυλίχθηκαν γεγονότα που προσβάλλουν κάθε έννοια σοβαρότητας, με εξαντλημένους βουλευτές να κοιμούνται στα έδρανα, γιατί οι συνεδριάσεις άρχιζαν εσκεμμένα τα μεσάνυχτα. Η ίδια καθυστερούσε σκόπιμα να ανέβει στην έδρα, με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να διαρκούν ως το επόμενο πρωί”.

Στο πλαίσιο αυτό, “το αποκορύφωμα της απρόβλεπτης και εμμονικής στάσης της ήρθε όμως αργότερα, τον Αύγουστο, στις διαδικασίες ψήφισης της δανειακής σύμβασης. Η διαρκής αναβολή, οι τεχνητές καθυστερήσεις, η ασυνήθιστη διαδικαστική αυστηρότητα σε σημείο υπερβολής, έδειχναν μια ανώριμη πολιτική συμπεριφορά, η οποία υπονόμευε τον ρόλο που έπρεπε να υπηρετεί. Αντί για θεσμική εγγυήτρια, είχε μετατραπεί σε παράγοντα γελοιοποίησης του Κοινοβουλίου. Εξαντλούσε εσκεμμένα και κρατούσε το Σώμα της Βουλής ξάγρυπνο μέχρι τις 6 το πρωί, χωρίς να υπηρετεί κανέναν θεσμικό σκοπό, πέρα από την ανάγκη για την έκφραση της διαφωνίας της με θεαματικό τρόπο” υπενθυμίζει για τις δραματικές εκείνες στιγμές ο πρώην Πρωθυπουργός, συμπεραίνοντας πως “δυστυχώς, η πολιτική και η Αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους, όπως το φως τα έντομα”.

Η υποτίμηση της «Ομπρέλας»

Παράλληλα, ο πρώην Πρωθυπουργός δεν φείδεται αναφορών και για ιστορικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, αν και μερικά εξ’ αυτών, όπως για παράδειγμα ο Νίκος Βούτσης, συνηγόρησαν στην ανάδειξή του στην ηγεσία του κόμματος. Ωστόσο, η ήττα του 2019 δημιούργησε νέα εσωκομματικά δεδομένα και τον “ Δεκέμβριο του 2020, λοιπόν, με επισκέφτηκαν στο γραφείο μου με κάθε επισημότητα ο Βούτσης, ο Τσακαλώτος, ο Βίτσας, ο Παπαδημούλης, ο Λάμπρου και ο Δρίτσας. Η πολυμελής αυτή αντιπροσωπεία ήρθε να μου ανακοινώσει ότι συγκροτείται μια νέα τάση, την οποία βάφτισαν «Ομπρέλα».

“Ποια ήταν η πολιτική, ή ιδεολογική, βάση αυτής της συσπείρωσης; Μία και μόνη. Η αντίθεσή τους στον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε έναν σύγχρονο, μαζικό, δημοκρατικό και ανοικτό κόμμα της Αριστεράς. Και η αντίθεση με μένα, που στήριζα αυτό τον μετασχηματισμό” τονίζει ο πρώην Πρωθυπουργός, ενώ “εκτιμώ τότε ότι ήταν μια πρωτοβουλία χωρίς ιδιαίτερο πολιτικό βάρος, που δεν θα μπορούσε να ανακόψει τη στρατηγική μας. Μέσα μου κυριαρχούσε η βεβαιότητα πως, όταν θα έφτανε η ώρα του Συνεδρίου, τα μέλη του κόμματος και ο προοδευτικός κόσμος θα έπαιρναν τον μετασχηματισμό στα χέρια τους. Και τίποτε δεν θα μπορούσε να τον σταματήσει”.
“Ήταν μια σωστή εκτίμηση, αλλά με εσωκομματικούς όρους. Εκείνο που υποτίμησα ήταν πως δεν επρόκειτο απλώς για εσωτερικές εξελίξεις που δεν ενδιέφεραν την κοινωνία. Επιδρούσαν αρνητικά στην ήδη βεβαρημένη εικόνα του κόμματος”, όπως συμπεραίνει.

Η “Δήμητρα” και ο… Τσακαλώτος

Αν και ο Αλέξης Τσίπρας θεωρεί ότι ο Ευκλείδης Τσακαλώτος υπήρξε το πλέον κατάλληλο πρόσωπο να διαδεχθεί τον Γιάνη Βαρουφάκη ως Υπουργός Οικονομικών, εντούτοις “η Ν.Δ. είχε στα χέρια της ένα εσωκομματικό κείμενο, που υπέγραψε ο Τσακαλώτος μαζί με άλλα στελέχη της «Ομπρέλας», γραμμένο καιρό πριν από τις εκλογές, όταν είχα ζητήσει να τεθούν σοβαρές προτάσεις για το προεκλογικό μας πρόγραμμα. Εκείνοι, λοιπόν, πρότειναν την ιδέα τοπικών νομισμάτων, την οποία θεώρησαν τόσο λαμπρή, ώστε την έδωσαν και στη δημοσιότητα”, όπως αφηγείται ο κ. Τσίπρας.

“Θυμάμαι ότι είχα τότε πραγματικά εξοργιστεί κυρίως με τον Τσακαλώτο, την πλήρωσε όμως ο Ανδρέας Ξανθός. Ήταν ίσως η μοναδική φορά που μίλησα σε τόσο έντονο τόνο και μάλιστα σε έναν άνθρωπο με ήπιο χαρακτήρα, όπως ο Ανδρέας. Αλλά αυτός βρέθηκε κατά τύχη μπροστά μου τη στιγμή που το έμαθα και αυτός πλήρωσε τη νύφη. Έφτασα να του φωνάζω: «Αν δεν θέλετε να ξανακερδίσουμε ποτέ εκλογές, αν θέλετε να υπονομεύσετε το κόμμα, πείτε το καθαρά», όπως περιγράφει, θεωρώντας ότι το πρόγραμμα για το παράλληλο νόμισμα κόστισε στο εκλογικό αποτέλεσμα του κόμματος.

Η “Κίνηση Μελών”

Απέναντι στην “Ομπρέλα” οργανώθηκαν στελέχη που είχαν ως προμετωπίδα τους τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ με ρητορική και εσωκομματικές πρακτικές, ωστόσο, που δε φαίνεται να ενθουσίαζαν τον Αλέξη Τσίπρα. “Απέναντι στην «Ομπρέλα» δραστηριοποιήθηκε ένα άλλο μπλοκ, στο οποίο πρωτοστάτησαν στελέχη όπως ο Παππάς, ο Πολάκης και η Τζάκρη. Τους κινούσε υποτίθεται η στήριξη του σχεδίου επανεκκίνησης, αλλά εκείνο που τους συγκινούσε ήταν η αντιπαλότητα με την «Ομπρέλα». Η αντιπαλότητα αυτή δεν ήταν μόνο πολιτική. Ήταν και μια σύγκρουση κουλτούρας και ύφους, που έφτανε και στη βάση του κόμματος. Οι μεν υποστήριζαν ένα κόμμα κλειστό μεν, αλλά σοβαρό και μετρημένο. Οι δε πρότειναν μια πιο λαϊκή, σκληρή, αντι-δεξιά γραμμή, βασισμένη κυρίως στην αντιδεξιά ρητορική και στην καταγγελία. Οι μεν προέβαλλαν μια πιο ορθολογική επιχειρηματολογία, αλλά συχνά δυσνόητη και ελιτίστικη. Οι δε μιλούσαν μια γλώσσα κατανοητή, αλλά εξέπεμπαν έναν λόγο επιθετικό, συχνά τοξικό, σε μια περίοδο που οι πολίτες ήθελαν ηρεμία και όχι όξυνση. Μια σύγκριση του Πολάκη με τον Τσακαλώτο μπορεί ίσως να αποδώσει καλύτερα αυτή τη διαφορά ύφους και κουλτούρας”, όπως επισημαίνεται.

Η μεγάλη “ακατανόητη” εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ

Σε μια ανάγνωση με απόσταση δεκαετίας, ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να συνοψίσει σε μερικές γραμμές το γενικό κλίμα που επικρατούσε τις ημέρες της διαπραγμάτευσης εντός του ΣΥΡΙΖΑ, περιγράφοντας την ψυχική και πολιτική απόσταση με το ίδιο το κόμμα του. Ακόμη και για τον ίδιο, “μερικά πράγματα μου φαίνονταν ακατανόητα στον ΣΥΡΙΖΑ. Και δεν είχα έρθει από άλλον πλανήτη, ήμουν κομμάτι αυτού του κόσμου. Έπαιρνα μέρος σε κομματικές διαδικασίες από τα δεκαπέντε μου, είχα ξοδέψει σ’ αυτές εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, ώρες από τη ζωή μου, αλλά υπήρχαν στιγμές που δεν καταλάβαινα πώς είναι δυνατόν να μην κατανοούν την κατάσταση, τις δυσκολίες, την πολιτική μας. Θα τους αδικούσα αν έλεγα ότι δεν έδιναν τη μάχη. Την έδιναν, οι περισσότεροι, από την πρώτη γραμμή. Στήριζαν την πολιτική μας, ακόμα κι αν δεν την κατανοούσαν ή και διαφωνούσαν με ορισμένες πλευρές της. Παρ’ όλα αυτά, από το καλοκαίρι του 2015, μια γκρίνια, μια αρνητική στάση, μια υπερβολική τάση για αυτοκριτική, επηρέαζαν την κομματική ατμόσφαιρα.

Αισθανόμουν πως ένιωθαν την ανάγκη να ζητάμε διαρκώς συγγνώμη που είχαμε ξανακερδίσει τις εκλογές”, όπως αναφέρει.
“Προφανώς υπήρχαν πολιτικά αίτια. Η στροφή που υποχρεωθήκαμε να κάνουμε στη στρατηγική μας ήταν λογικό να ζαλίσει πολλούς. Καθώς, όμως, στην Αριστερά οι ηθικές αποτιμήσεις παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ένα αίσθημα ενοχής ένιωθα να υποβόσκει στο κομματικό σώμα. Νεοφιλελεύθερη λιτότητα, συμβιβασμοί, πολιτικές με τις οποίες δεν συμφωνούσαμε, αλλά έπρεπε να ασκήσουμε για να σωθούν η κοινωνία και η χώρα, δεν άφηναν πολλούς να κοιμηθούν. Ομολογώ πως ανάμεσά τους ώρες ώρες ήμουν κι εγώ και ίσως γι’ αυτό τους καταλάβαινα τόσο καλά. Άλλο όμως η κατανόηση κι άλλο η δικαιολόγηση. Δεν δικαιολογούσα ούτε στον εαυτό μου ούτε και σε κανέναν άλλο καμιά ταλάντευση. Ήμουν επικεφαλής μιας ομάδας αφοσιωμένων ανθρώπων, που ο λαός μάς εμπιστεύτηκε τη βαριά ευθύνη να σώσουμε τη χώρα”, όπως περιγράφει.

Η “πρώτη φορά Αριστερά”

Άλλωστε, στην σύνθεση της κυβέρνησης της “πρώτη φορά Αριστεράς”, ο πρώην Πρωθυπουργός συμπεραίνει εκ των υστέρων πως “το πιο σοβαρό όμως πρόβλημα δεν ήταν η ενδυμασία, αλλά οι δηλώσεις τους πριν και μετά την ορκωμοσία. Μέχρι να προσέλθουν στο Υπουργικό Συμβούλιο, ορισμένοι πρέπει να είχαν ανεβάσει ο καθένας τους από μία μονάδα τουλάχιστον τα spreads των ελληνικών ομολόγων. Ο ένας κοινωνικοποιούσε Υπηρεσίες, ο άλλος προσλάμβανε απολυμένους, ο τρίτος έδιωχνε τους Κινέζους από τον Πειραιά. Επικρατούσε η αισιοδοξία της βούλησης και απουσίαζε η απαισιοδοξία της νόησης”.

«Υπάρχει κίνδυνος ραδιενέργειας, βάλτε άμεσα ό,τι χρυσαφικό, λίρες και χρήματα έχετε σε αλουμινόχαρτο για προστασία, έρχεται τεχνικός για βοήθεια, να του τα δώσετε…». Μια λογική αντίδραση στο άκουσμα μιας τέτοιας «πληροφορίας» θα ήταν απλώς να κλείσει κανείς το τηλέφωνο.

Κι όμως, δεκάδες άνθρωποι έχουν πειστεί, έχουν βάλει χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα στο… αλουμινόχαρτο και τα έχουν παραδώσει στον άνθρωπο που θα τα… σώσει. Το συγκεκριμένο πρόσχημα, που ίσως ξυπνά στους μεγαλύτερους τον φόβο που έζησαν το 1986 μετά το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ και τις καθημερινές αναφορές στις τιμές του καισίου 137, αποδεικνύεται αποτελεσματικό.

Είναι ένα από τα πιο ευφάνταστα σενάρια που έχουν σκαρφιστεί οι απατεώνες και καταφέρνουν να ξεγελούν μεγαλύτερης ηλικίας πολίτες και να αποσπούν ποσά που φτάνουν ακόμη και τις εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.

Στα θύματά τους περιλαμβάνονται οι παππούδες της διπλανής πόρτας, αλλά και άνθρωποι με ανώτερη μόρφωση και ενημέρωση τέτοια, που δεν θα περίμεναν ποτέ να ξεγελαστούν. «Ακόμη και διπλωμάτη και τραπεζικό στέλεχος έχουν καταφέρει να εξαπατήσουν», λέει αξιωματικός της Αστυνομίας με μακρά εμπειρία.

Οι απατεώνες, που εξαπατούν τους πολίτες είτε μέσω του τηλεφώνου είτε από τον υπολογιστή, πολύ γρήγορα κατάφεραν να ενσωματώσουν στη δράση τους και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Την ώρα, μάλιστα, που οι δείκτες του εγκλήματος σε ό,τι αφορά κλοπές και διαρρήξεις έχουν πτωτική τάση, οι απάτες εκτοξεύονται, αφού έχουν μικρότερο ρίσκο και πολύ πιο εύκολο χρήμα: Μόλις πριν από λίγες ημέρες, ένας απατεώνας πήρε στα χέρια του από ηλικιωμένο λίρες αξίας 200.000 ευρώ. Δεν χρειάστηκε να διαρρήξει το σπίτι, δεν χρειάστηκε να ψάξει ή να απειλήσει, τον έπεισε, όμως, με τους συνεργούς του ότι ήταν ο μόνος τρόπος για να σώσει την περιουσία του.

Η ΕΛ.ΑΣ στην αντεπίθεση

Μπροστά στην έξαρση των απατών, η Αστυνομία ετοιμάζει επικοινωνιακό μπαράζ κυρίως μέσω των social media και με βίντεο με διαφορετικά σενάρια που προκύπτουν από τα προσχήματα που χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι. Παράλληλα, οι κατά τόπους αστυνομικές υπηρεσίες ετοιμάζουν ενημερωτικές επισκέψεις σε ΚΑΠΗ, αφού κυρίως ηλικιωμένοι είναι τα θύματα των απατεώνων, αλλά και σε σχολεία, αφού εσχάτως διαπιστώνεται ότι τηλεφωνούν και απευθύνονται ακόμη και σε παιδιά, τρομοκρατώντας τα ότι ο γονιός τους έμπλεξε και πρέπει να παραδώσουν όσα χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα βρίσκονται στο σπίτι για να τον βοηθήσουν.

Η εξάρθρωση του πολυδαίδαλου κυκλώματος των απατεώνων που είχαν «έδρα» στον καταυλισμό των Ρομά στο Ζευγολατιό Κορινθίας αποτελεί σημαντική επιτυχία της Αστυνομίας και ταυτόχρονα αναδεικνύει τα πολλά πρόσωπα και τα πολλά σενάρια που σκαρφίζονται οι απατεώνες για να πείθουν τα θύματά τους. Οι συγκεκριμένοι απατεώνες είχαν στήσει ολόκληρο τηλεφωνικό κέντρο, είχαν εξαπατήσει πάνω από 1.000 άτομα και έχουν αποσπάσει χρήματα και τιμαλφή αξίας άνω των 7,5 εκατ. ευρώ. Ηταν τέτοια η οργάνωση του κυκλώματος που είχε σαράντα μέλη στον ρόλο των τηλεφωνητών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν εναλλάξ 150 διαφορετικά τηλέφωνα.

Και συνεχίζουν

Ομως, ακόμη και αυτές τις μέρες που ο επικοινωνιακός θόρυβος γύρω από τη συγκεκριμένη υπόθεση είναι μεγάλος, οι εξαπατήσεις δεν έχουν σταματήσει: Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας μέσα στο τελευταίο εικοσαήμερο έχουν γίνει 131 απάτες, άλλες 63 στη Βορειοανατολική Αττική, 52 στη Δυτική, 32 στη Νοτιοανατολική και 21 στον Πειραιά.

«Θα περίμενε κανείς ότι αφενός οι πολίτες θα ήταν πιο υποψιασμένοι, ειδικά αυτές τις μέρες που η είδηση για το κύκλωμα του Ζευγολατιού παίζει από το πρωί μέχρι το βράδυ, αφετέρου ότι οι απατεώνες θα λούφαζαν. Τίποτα από τα δύο δεν συμβαίνει», διαπιστώνει στέλεχος του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.

Είναι χαρακτηριστικό πως παρότι η απάτη με τον κωδικό «άνοιξε θεία, είμαστε από τον ΔΕΔΔΗΕ» είναι πια η πιο διαδεδομένη, εντούτοις εξακολουθούν άνθρωποι και πείθονται, ενώ σε άλλες περιπτώσεις πραγματικοί υπάλληλοι έχουν απειληθεί ακόμη…

Σύμφωνα με εσωτερική έκθεση της ΕΛ.ΑΣ., στην οποία καταγράφονται όλες οι μορφές απάτης που έχουν χρησιμοποιηθεί ανά την Ελλάδα, η αύξηση αυτής της μορφής του εγκλήματος είναι ραγδαία. Για τον λόγο αυτόν, η Αστυνομία αντιμετωπίζει τη δράση των απατεώνων όπως όλες τις μορφές του οργανωμένου εγκλήματος και δη των κακουργημάτων, αφού οι δράστες, όπως φάνηκε στην περίπτωση του Ζευγολατιού, ήταν μέλη δομημένης εγκληματικής οργάνωσης.

Η Αστυνομία θεωρεί σημαντική επιτυχία το ξήλωμα αυτής της συμμορίας για έναν επιπλέον λόγο. Οπως εκτιμά, τα μέλη της πλέον «καίγονται», αφού ακόμη και όσοι δεν προφυλακίστηκαν έχουν «χαρτογραφηθεί» και οδηγούνται απευθείας στη φυλακή σε περίπτωση που συλληφθούν για το ίδιο αδίκημα.

Οι συνηθέστερες απάτες

Η έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. καταγράφει τις συνηθέστερες μορφές απάτης και ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται σε έξαρση. Η πιο συνηθισμένη είναι οι απατεώνες να προσποιούνται μέσω τηλεφώνου ότι είναι υπάλληλοι δημοσίων φορέων, οργανισμών κοινής ωφέλειας. Παρουσιάζονται ως υπάλληλοι και τεχνικοί του ΔΕΔΔΗΕ και αφηγούνται το παραμύθι της βλάβης ή του κινδύνου ηλεκτροπληξίας.

Μπαίνουν στο σπίτι και ο ένας βάζει το θύμα να ανοίγει και να κλείνει ηλεκτρικές συσκευές, να ανεβοκατεβάζει διακόπτες, ενώ ο συνεργός αλωνίζει και ξαφρίζει. Αλλοι ηλικιωμένοι έχουν καταγραφεί να σπεύδουν να παραδώσουν πολύτιμα αντικείμενα για να μην… αλλοιωθούν από τον κίνδυνο της ραδιενέργειας.

Οι απατεώνες δεν χρειάζεται καν να μπουν στο σπίτι, αφού οι παππούδες κατεβαίνουν οι ίδιοι στον δρόμο. Αλλες φορές, οι κακοποιοί πρώτα τηλεφωνούν, δίνουν την παράστασή τους και στη συνέχεια, συνεργός πάει στο σπίτι του θύματος και παραλαμβάνει χρήματα για διάφορους σκοπούς: να ξεμπλέξει το παιδί που προκάλεσε τροχαίο, να παραγγελθούν ακριβά ιατρικά μηχανήματα που θα σώσουν τον στενό συγγενή.

Εσχάτως, εμφανιζόμενοι ως λογιστές ή εφοριακοί, πείθουν πολίτες να τους ανοίξουν την πόρτα για «άμεση καταγραφή τιμαλφών και μετρητών». Οι απατεώνες του Ζευγολατιού έπειθαν πολίτες να παραδίδουν τα πολύτιμα αντικείμενά τους σε μέλη του κυκλώματος, δήθεν για την καταγραφή στην… Εφορία και τα… κατέγραφαν στη συνέχεια στη λεία τους.

Πέρα από τις τηλεφωνικές απάτες όμως, έξαρση διαπιστώνεται και στις ηλεκτρονικές απάτες με μια σειρά από πρακτικές. Στην έκθεσή της η ΕΛ.ΑΣ. καταγράφει:

Phishing: με μηνύματα στο μέιλ ή σε αξιόπιστες εφαρμογές τύπου Viber δήθεν από εταιρείες κύρους ζητούν προσωπικά στοιχεία, κωδικούς πρόσβασης και στοιχεία πιστωτικών καρτών.

Quishing: παραλλαγή του phishing, όπου οι δράστες αξιοποιούν κώδικες QR. Το θύμα καλείται να σκανάρει έναν κώδικα που υποτίθεται ότι οδηγεί σε επίσημη υπηρεσία ή συναλλαγή, αλλά στην πραγματικότητα παραπέμπει σε ψευδή ιστότοπο, σχεδιασμένο για την υποκλοπή προσωπικών στοιχείων.

Vishing: Τηλεφωνήματα που φαίνεται να προέρχονται από αξιόπιστες εταιρείες μέσω των οποίων ζητούνται κρίσιμα προσωπικά στοιχεία. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό γίνεται συνδυαστικά με το λεγόμενο spoofing, αφού το τηλεφώνημα μοιάζει πράγματι να προέρχεται από γνωστό ή επίσημο αριθμό τράπεζας ή άλλου φορέα.

Pharming: Οι απατεώνες κατευθύνουν τους χρήστες του Διαδικτύου, πολλές φορές και μέσω διαφημίσεων σε social media, σε ψεύτικη ιστοσελίδα που μοιάζει όμως με μια νόμιμη και πραγματική με σκοπό και πάλι την απόσπαση προσωπικών στοιχείων και κρίσιμων δεδομένων, όπως κωδικούς πρόσβασης σε τραπεζικούς λογαριασμούς.

E-commerce: Οι δράστες χρησιμοποιούν ως «όχημα» γνωστές διαδικτυακές πλατφόρμες είτε για να υποκλέψουν ευαίσθητα στοιχεία είτε για να κάνουν αγοραπωλησίες για ανύπαρκτα αντικείμενα -π.χ. εισπράττουν προκαταβολές για αυτοκίνητα που δεν υπάρχουν- ή για την πώληση προϊόντων-μαϊμού.

Η επένδυση: Πατώντας σύνδεσμο σε διαφήμιση που υπόσχεται γρήγορο κέρδος, το θύμα συμπληρώνει φόρμα με τα στοιχεία του. Πολλές φορές, μάλιστα, στις «διαφημίσεις» χρησιμοποιείται η εικόνα γνωστών προσώπων ή εμφανίζονται δήθεν άρθρα αναγνωρισμένων μέσων ενημέρωσης. Στη συνέχεια επικοινωνεί ο «σύμβουλος επιχειρήσεων» που καθοδηγεί το ανυποψίαστο θύμα για να εγγραφεί σε σάιτ-απάτη, στην οποία του παρουσιάζεται η επένδυση σε μετοχές ή κρυπτονομίσματα, ενώ τον πείθει να αυξάνει συνεχώς το επενδυτικό κεφάλαιο. Το θύμα συνήθως αντιλαμβάνεται την εξαπάτηση όταν επιχειρεί να κάνει την πρώτη του ανάληψη από τα… κέρδη. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, διαπιστώνεται ότι τα θύματα εκχωρούν πλήρως τον έλεγχο του υπολογιστή ή του τηλεφώνου τους στους δράστες με εφαρμογές απομακρυσμένης βοήθειας, τύπου any desk.

Το δάνειο: Η συγκεκριμένη απάτη μοιάζει με εκείνη της επένδυσης, με τη διαφορά ότι οι απατεώνες υπόσχονται δάνεια. Θύματά τους κατά κανόνα είναι άνθρωποι που λόγω χρεών δεν μπορούν να δανειοδοτηθούν από τράπεζες.

Η βοήθεια σε φίλο: Οι απατεώνες στέλνουν μηνύματα στα social media που περιλαμβάνουν ένα λινκ. Ακολουθώντας το, το θύμα ουσιαστικά δίνει πρόσβαση στον λογαριασμό του, καθώς μέσω αυτού ο δράστης στέλνει μηνύματα στους διαδικτυακούς φίλους του θύματος, προσποιούμενος το θύμα που εμφανίζεται να ζητά χρηματική βοήθεια.

Απειλή-εκβίαση για την ανάρτηση βίντεο: Οι απατεώνες στέλνουν αιτήματα φιλίας από ψεύτικα προφίλ δήθεν ωραίων γυναικών. Μιλούν με όσους τα αποδέχονται, προχωρούν σε βιντεοκλήσεις με ερωτικό περιεχόμενο τις οποίες καταγράφουν και στη συνέχεια απειλούν ότι θα αναρτήσουν αυτό το υλικό αν δεν πάρουν λεφτά.

Η τεχνολογία εξελίσσεται σε εργαλείο και για τους απατεώνες, αφού πλέον το phishing περνά στη φάση του AI-Generated: Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι τα μηνύματα «ψαρέματος» γίνονται ακόμη πιο ρεαλιστικά, αφού η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αναλύσει πρότυπα επικοινωνίας και να προσαρμόσει το ύφος στα μηνύματα, ώστε να προσομοιάζει με αυτό του φερόμενου αποστολέα. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται chatbots που παριστάνουν την υποστήριξη πελατών ή ακόμη και υπαλλήλους εταιρειών (virtual assistants) με στόχο να υποκλέψουν δεδομένα. Με τη χρήση ΑΙ γίνονται και οι «ρομαντικές απάτες».

Σε αυτές, οι απατεώνες χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη για να δημιουργούν ρεαλιστικά διαδικτυακά προφίλ που χειραγωγούν συναισθηματικά τα θύματα. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται chatbots που συνομιλούν με τα θύματα, κερδίζουν την εμπιστοσύνη τους και εν τέλει ζητούν χρήματα. Κάπως έτσι, μια μοναχική γυναίκα από τη Γαλλία είχε πιστέψει ότι συνομιλούσε με τον Μπραντ Πιτ, και του πλήρωνε… νοσήλια, όταν οι απατεώνες τής έπαιρναν ό,τι είχε και δεν είχε.

Το προφίλ δραστών και θυμάτων

Σύμφωνα με την εσωτερική έκθεση της Αστυνομίας, οι περισσότεροι απατεώνες είτε στις τηλεφωνικές είτε στις διαδικτυακές απάτες είναι άνδρες, 25-45 ετών, με γνώσεις στην τεχνολογία και την οικονομία. Οι γυναίκες έχουν βοηθητικό ρόλο. Οι περισσότεροι από τους δράστες είναι Ελληνες, αλλά και προερχόμενοι από τη Βουλγαρία ή την Αλβανία. Σε πολύ μεγάλο αριθμό υποθέσεων οι δράστες είναι Ρομά, ιδιαίτερα σε απάτες που γίνονται πόρτα-πόρτα, του τύπου, δηλαδή, «είμαστε από τον ΔΕΔΔΗΕ».

Μάλιστα το τελευταίο εξάμηνο, η Αστυνομία διαπιστώνει ότι απατεώνες που συλλαμβάνονται έχουν παρελθόν σε κλοπές και διαρρήξεις, δηλαδή έχουν αλλάξει… καριέρα. Οι περισσότεροι δράστες έχουν ευφράδεια λόγου, ικανότητες πειθούς και κυρίως επιμονή. Εντοπίζουν τα υποψήφια θύματα με τυχαίες τηλεφωνικές κλήσεις είτε προσεγγίζοντας ηλικιωμένα άτομα που διαμένουν ή κινούνται μόνα τους.

Σε ό,τι αφορά τα θύματα, οι γυναίκες είναι ελαφρώς περισσότερες από τους άνδρες, ενώ οι πλέον ευάλωτοι είναι οι άνω των εξήντα ετών κυρίως ως προς τις τηλεφωνικές απάτες. Οι νεότεροι, 35-55 ετών κυρίως «την πατάνε» με τις διαδικτυακές απάτες και κυρίως αυτές των «επενδύσεων». Τα θύματα είναι Ελληνες, προερχόμενοι κυρίως από τα μεσαία εισοδηματικά στρώματα.

Η γεωγραφία…

Περισσότερες οι καταγγελίες φέτος σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2024.
Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφηκε στην Αττική.

… και οι συμβουλές της ΕΛ.ΑΣ.

-Να επικοινωνούν αμέσως τηλεφωνικά με το συγγενικό τους πρόσωπο που δήθεν χρειάζεται βοήθεια προτού δώσουν οτιδήποτε

-Να ελέγχουν τις ιστοσελίδες από τις οποίες προτίθενται να κάνουν αγορές l Να κρατούν σε απόσταση άτομα που τους προσεγγίζουν και συστήνονται ως γνωστοί συγγενικών και φιλικών τους προσώπων

-Να μη δίνουν ποτέ προσωπικά οικονομικά δεδομένα που τους ζητώνται τηλεφωνικά. Ποτέ καμία τράπεζα, κανένας φορέας δεν θα ζητήσει προσωπικά στοιχεία για κανέναν λόγο

Αυστηρότερες οι ποινές για απάτες σε βάρος ευπαθών ομάδων

Καμπάνια ενημέρωσης της ΕΛ.ΑΣ στα social media, συζητείται ποινική ευθύνη για εταιρείες που δεν λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των πελατών τους

Νομοθετικές παρεμβάσεις με στόχο την επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων απάτης προτείνουν οι υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εσωτερικής έκθεσης που συμπυκνώνει όλα τα δεδομένα. Ετσι, ζητείται η επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων απάτης με τη σύσταση ειδικών τακτικών τμημάτων οικονομικού εγκλήματος και παράλληλα η θεσμοθέτηση αυστηρότερων ποινών για οργανωμένες απάτες και απάτες σε βάρος ευπαθών ομάδων.

Ενα τρίτο μέτρο που προτείνεται είναι η καθιέρωση ποινικής ευθύνης για ψηφιακή αμέλεια σε εταιρείες που δεν λαμβάνουν επαρκή μέτρα προστασίας των πελατών τους. Η ΕΛ.ΑΣ. εκτιμά επίσης ότι οι έρευνές της θα είναι αποτελεσματικότερες, εφόσον υπάρξει νομοθετική βελτίωση επί των διατάξεων περί τραπεζικού απορρήτου, ώστε να γίνεται άμεση παροχή από τις τράπεζες των στοιχείων κατόχων τραπεζικών λογαριασμών σε υπό έρευνα υποθέσεις, αφού, όπως έχει διαπιστωθεί, πολλές φορές χάνεται πολύτιμος χρόνος.

Η Αστυνομία προχωρά ήδη σε καμπάνια ενημέρωσης τόσο μέσω των λογαριασμών της στα social media όσο και σε στοχευμένες δράσεις σε ΚΑΠΗ, εκκλησίες και φορείς κοινωνικής πρόνοιας, σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει τους πιο ευάλωτους απέναντι στους επιτήδειους. Ηδη ετοιμάζονται βίντεο με πολλά διαφορετικά σενάρια που βασίζονται στις μορφές εξαπάτησης που χρησιμοποιούνται. Για την Αστυνομία η ενημέρωση αποτελεί βασική παράμετρο για την αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς αναλύοντας το modus operandi τους διαπιστώνουν ότι οι δράστες:

– Ασκούν ψυχολογική πίεση δημιουργώντας την αίσθηση του επείγοντος ή του φόβου (για δήθεν εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις, απειλές για απώλεια περιουσίας, κίνδυνο ζωής) ώστε τα θύματα να ενεργήσουν βιαστικά.

– Είναι πιθανή η παρουσία εσωτερικών συνεργατών: εξετάζεται το ενδεχόμενο στρατολόγησης υπαλλήλων που έχουν πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα πολιτών, όπως στοιχεία προσώπων, διευθύνσεις, καθότι οι δράστες συχνά αναφέρονται σε προσωπικά δεδομένα των θυμάτων, που είναι δύσκολο να γνωρίζει κάποιος εκτός φορέων, οργανισμών και εταιρειών.

– Λειτουργούν σε οργανωμένες εγκληματικές ομάδες με διακριτούς ρόλους και ιεραρχία.

– Χρησιμοποιούν πρακτικές ανωνυμοποίησης: τα χρηματικά ποσά και τα τιμαλφή παραλαμβάνονται-μεταφέρονται μέσω «μεταφορέων παράνομου χρήματος» (money mules), ώστε να δυσχεραίνεται η ανίχνευση της ροής του χρήματος.

Στο πλαίσιο των σχεδιαζόμενων νέων μέτρων καταστολής, η Αστυνομία συγκροτεί ομάδες άμεσης απόκρισης με στόχο να μπορούν να χειριστούν εν εξελίξει περιστατικά απάτης, ενώ προχωρά και σε διασυνοριακές συνεργασίες μέσω Europol και Interpol για την ανίχνευση διεθνών κυκλωμάτων. Παράλληλα, επιστρατεύονται τεχνολογικά μέτρα όπως η ανάπτυξη κεντρικής πλατφόρμας παρακολούθησης των ηλεκτρονικών απατών και η δημιουργία εφαρμογών που θα επιτρέπουν την άμεση ανεύρεση στοιχείων τηλεφωνικών κατόχων και διευθύνσεων IP, ώστε να μη χάνεται πολύτιμος χρόνος κατά τη διάρκεια της έρευνας και της προανάκρισης.

Η Αστυνομία, πάντως, εκτιμά ότι η ΑΙ θα προκαλέσει νέα αύξηση στις απάτες, καθώς μέσω λογισμικών οι δράστες θα μπορούν να κλωνοποιούν και να αντιγράφουν φωνές και να τις χρησιμοποιούν για την παραπλάνηση των θυμάτων.